فارسی
داود یاراحمدی: پژوهشگر هنر و استاد دانشگاه
تازهترین نقاشی رنگ روغن عماد صالحی، نقاش ایرانی تحت عنوان «سفینه ماجان» توانسته به عنوان یک اثر سورئالیستی چند لایه نگاه دیگری از تاریخ و هویت فرهنگی امارات را در قالب گرفتوگیر رنگ، خطوط، نور و شکل را در قالب یک اثر روایت دیگری به تصویر بکشد. صالحی در سال ۲۰۲۲ با خلق بزرگترین نقاشی جهان به نام «داستان توپ» توانست تاریخ مصور جامجهان را با توجه به تمامی دورهای آن از سال 1930 تا جام جهانی2020 در قالب یک تصویر به انداز 9652 متر مربع به تصویر بکشد که این اتفاق توانست به عنوان بزرگترین نقاشی جهان روی بوم را در کتاب رکوردهای گینس در در سال 2022 ثبت کند و توانست زاویه دیگری از توانمندی و آثار یک هنرمند ایرانی را در نمایشگاههای بینالمللی و رویدادهای جهانی مانند جامجهانی قطر نمایه کند. صالحی در اثر «سفینه ماجان» توانسته ریشههای باستانی تجارت دریایی را با نمادهای پیشرفت مدرن در امارات را به خوبی پیوند زند.
عماد صالحی، متولد ۱۳۵۸ خرمشهر، بیش از یک دهه در امارات (۲۰۰۰-۲۰۰۹) فعالیت هنری داشته و بنیانگذار خانه هنر زنان امارات بود. تفاوت صالحی با دیگر هنرمندان، استفاده درست و پر قدرت، ترکیب اوزان خطی در کنار رنگ، به همراه نمادگرایی فرهنگی برای ایجاد گشتالت ذهنی در مخاطب است. وی طی چند سال اخیر توانسته در قامت هنرمندی که آثارش با چشماندازهای بزرگ جامعه همنوا است، آثاری را در پروژههای ملی و جهانی، خلق و خود را در میان نخبگان فرهنگی امارات و قطر شاخص کند.
در نهایت می توان گفت، «سفینه ماجان » سفینهای است که امارات را به افقهای جدید میبرد – اثری شایسته تحسین منتقدان، مخاطبان و مسئولین عرب، یادآوری اینکه همت عالی، روح ابدی این تمدن است.
کمال در رئالیسم نمادین و ایجاد عمق دراماتیک
از دیدگاه فنی، «سفینه ماجان » نمونهای درخشان از رئالیسم نمادین با عناصری از سوررئالیسم است. عماد صالحی با بهرهگیری از تکنیکهای کلاسیک لایهگذاری رنگ و سایهروشنهای دقیق، عمقی سهبعدی خلق کرده که بیننده را به قلب صحنه میبرد. ترکیببندی مورب کشتی سنتی، با بدنه چوبی غنی از رنگهای گرم قهوهای و نارنجی، حس پویایی و پیشرفت مداوم را القا میکند. این مورب بودن، برگرفته از اصول ترکیببندی کلاسیک، نمادی از مقاومت در برابر چالشهاست: کشتی که بر موجهای شنی صحرا – نه آب دریا – پیش میرود، گویی در دل بیابانهای سوزان امارات به جلو حرکت میکند.
سفینه ماجان اثر عماد صالحی
تضاد رنگها استادانه است: طیفهای گرم بدنه در برابر آسمان سرد و ابری، اتمسفری دراماتیک میسازد که چالشهای محیطی و استراتژیک پیشرفت را بازتاب میدهد. نور غروب از افق پایین، سایههای بلند ایجاد کرده و عمق میدان را افزایش میدهد. فیگورهای انسانی با لباسهای سنتی عربی (ثوب سفید مردان و عبای زنان)، با جزئیات رئالیستی اما نمادین ترسیم شدهاند، یادآور ترکیب عناصر واقعی و خیالی را در کارهای سالوادور دالی یاد آور می شود.. ادغام معماری مدرن – برجالعرب با منحنیهای مواج و برج خلیفه با خطوط عمودی تیز – در کالبد کشتی باستانی، مخاطب را با خود در یک توالی رشد و تعالی تاریخی همراه میکند.
این دقت، همراه با بافت چوبی دقیق و موجهای شنی پویا، اثر را به سطحی از کمال فنی میرساند که برای مخاطبان عرب جذاب است: هنری دقیق و مهندسیشده، همچون زیرساختهای مدرن امارات.
پیوند ریشههای ماجان با همت عالی مدرن
«سفینه ماجان» فراتر از تصویرسازی، مانیفستی بصری برای هویت اماراتی است. عنوان به کشتیهای باستانی «ماجان» اشاره دارد – نام تاریخی امارات در متون سومری، نماد تجارت دریایی عصر برنز (بیش از ۴۰۰۰ سال پیش). این کشتیها با حمل مس، مروارید و کالا را به بینالنهرین، پایه تمدن منطقه را بنا نهادند. صالحی کشتی را بر شنهای روان صحرا قرار داده، پیوند ناگسستنی دریا و خشکی در فرهنگ عرب را نشان میدهد: اماراتی که از بیابان برخاسته اما با دریانوردی و جهان مدرن جهانی شده.
صالحی در این اثر سعی بر این داشته که با تلفیق برجالعرب (نماد مدرنیته )و برج خلیفه (بلندترین ساختمان جهان، نماد همت عالی) با معماری خشتی سنتی، روایتی تازه از کتاب «معالی الهمم» را در بازتعریف در قالب احساس و منطق کند.
از سوی دیگر می توان عنوان کرد که انتخاب اثر «سفینه ماجان» برای جلد دیوان «معالی الهمم» توسط «مهندس عبدالرضا ابوالحسن» بهصورتی معناداری در حکم تأییدی فرهنگی در سطحی خاص محسوب میشود.
«مهندس عبدالرضا ابوالحسن» چهرهای شناختهشده در عرصه زیرساختهای استراتژیک جهانی است که در سال ۲۰۱۳ از سوی نشریه تخصصی «Total Rail» به عنوان یکی از ۵۰ چهره اجرایی تأثیرگذار بخش مترو در جهان معرفی شد. رهبری او در پروژههای مترو و تراموای دبی (خطوط قرمز و سبز) که در نوآوری و ایمنی رکوردها را جابهجا کردند، جایگاه وی را در اوج مدیریت بینالمللی تثبیت کرده است.
وقتی چشم اندازی فردی با این وسعت و اعتبار، که استانداردهای زیباییشناختی و عملکردی زیرساختهای یک کلانشهر جهانی را شکل میدهد، اثری هنری را برای کتابش انتخاب می کند که چینش زیبایی کلمات را در قاب یک تصویر برای همیشه ماندگار کند، این خلق گواهی است بر جایگاه هنرمند به عنوان پیشرویی فرهنگی که آثارش با اندیشه و نگاه معماران و نخبگان جامعه امروز به شناخت و در هم آمیخته شده است.
از سوی دیگر فیگورهای انسانی در حال کار، تلاش و مشارکت همگانی حکایت شکل گیری یک تمدن مدرن در دل کویر را شکل داده است. اسب سفید بر عرشه، فرهنگ بادیهنشینی، روایت ماندگاری بنیانهای اصیل عربی در عصر مدرنیته را نشان میدهد. این لایهها، اثر را به جریان مانای زندگی تبدیل کرده که ریشههای عربی را گرامی داشته و دستاوردهای مدرن را جشن میگیرد.
پر کردن شکاف میان هنر و ملتسازی
چرا «سفینه ماجان» مهم است؟ این اثر نه تنها میراث باستانی ماجان را احیا میکند – که اخیراً با بازسازی واقعی کشتی ماجان در ابوظبی (پروژه موزه ملی زاید) همخوانی دارد – بلکه نوآوری در ترکیب سوررئالیسم تاریخی با نمادهای ملی امارات است. صالحی تاریخ را ثبت نمیکند، بلکه گفتمانی بصری برای همت عالی میسازد که پروژههای زیرساختی چندمیلیاردی را پیش میبرد. این نوآوری، توانسته شکاف میان خلاقیت هنری استراتژی تمدنی را قوام دهد، به عبارت دیگر صحبت از فرآیند هدفمند و استراتژیک است که ضمن اینکه یک کشور می تواند هویت ملی یکپارچه، غرورآمیز و آیندهنگرانهای را برای شهروندان خود بسازد،همزمان این هویت را در سطح جهانی تثبیت میکند. همین نگاه تصویر صالحی توانسته اثر را به مانیفستی برای سطوح عالی فکری در قواره ملی تبدیل کند.
در حقیقت می شود گفت که در زمانی که امارات میراث دریایی خود را کاوش میکند، این نقاشی پلی میان گذشته و آینده است، و در همین راستا می تواند الهامبخش برای نسل جوان و تأییدکننده هویت فرهنگی در برابر فلسفه جهانیسازی باشد.
