فارسی
هفتمین دوره جشنواره آرتونیست با اتخاذ رویکردی جدید و قابل تأمل، کانون توجه خود را به «هنر کودک» معطوف ساخته است. این رویداد با موضوع محوری «جهان بدون جنگ»، بر آن است تا دنیای آینده را از نگاه صادقانه، بی‌پروا و همدلانه کودکان برای بزرگسالان به تصویر بکشد.
آذین ذوالفقاری، هنرمند نقاش و یکی از داوران بخش نقاشی این دوره، تغییر رویکرد جشنواره را عمیق و به‌موقع ارزیابی می‌کند.
ذوالفقاری، متولد ۱۳۶۱ در نیشابور و دانش‌آموخته مقاطع کار شناسی و کارشناسی ارشد نقاشی از دانشگاه هنر تهران است. او که سابقه درخشانی در برگزاری نمایشگاه‌های متعدد در گالری‌های معتبری چون محسن، شیرین، سیحون، ویستا و طراحان آزاد داشته است، در عرصه بین‌المللی نیز افتخاراتی همچون «جایزه هنر آسیا ۲۰۲۲» در هنگ کنگ را کسب کرده است. حضور او به‌عنوان یکی از پنج داور جایزه بزرگ هنر آسیا در سال ۲۰۲۳ و نمایش آثارش در آرت‌فر کانتمپرری استانبول، گواهی بر جایگاه حرفه‌ای اوست. به توجه به برگزاری هفتمین دوره جشنواره جهانی آرتونیست ، فرصتی پیش آمد تا با این استاد هنرمند و داور بخش نقاشی به گفتگو بنشینیم .
پرورش خلاقیت، دور از فشارهای حرفه‌ای
این داور جشنواره آرتونیست، در تشریح اهمیت پرداختن به هنر کودک معتقد است: «جشنواره آرتونیست می‌تواند خلاقیت ذاتی کودکان را بدون فشارهای حرفه‌ای بزرگسالانه پرورش دهد، به توسعه مهارت‌های هنری و اعتماد به نفس در سنین پایین کمک کند و فرصت‌هایی برای کشف استعدادهای نوظهور فراهم آورد.»
او همچنین به اهمیت موضوع «جهان بدون جنگ» اشاره کرده و می‌گوید: «تمرکز بر نگاه کودکان به مقوله صلح، می‌تواند نگرشی را در آنان ایجاد کند تا درباره مفاهیم جنگ و صلح تأمل کنند و از طریق هنر، راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای ساختن جهانی بهتر پیشنهاد دهند. کودکان می‌توانند با خلق تصاویری از صلح و همزیستی، احساسات خالص و امیدبخشی را منتقل کنند. آثار کودکان می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای ارتباط بین فرهنگ‌ها عمل کند، زیرا صلح از نگاه آنها جهانی و بدون مرز است.»
هنر کودک، ذاتی مستقل و ارزشمند دارد
ذوالفقاری در پاسخ به این پرسش که آیا «هنر کودک» باید در مسیر تبدیل شدن به «هنر بزرگسال» هدایت شود یا ذاتی مستقل دارد، بر حفظ اصالت آن تأکید می‌کند: «هنر در ذهنیت کودکان ذات مستقلی دارد که باید حفظ شود. جهت‌دهی و هدایت بیش از حد به سمت “هنر بزرگسال” می‌تواند این اصالت را کمرنگ کند و کودک را به تقلید از الگوهای بزرگسالان وادارد. البته، آموزش می‌تواند الهام‌بخش باشد، اما هدف باید تقویت بیان منحصربه‌فرد کودک باشد، نه تبدیل آن به نسخه‌ای کوچک از هنر حرفه‌ای.»
فردیت غربی در برابر هویت جمعی شرقی
این هنرمند نقاش در خصوص تفاوت‌های فرهنگی در نقاشی کودکان اظهار داشت: «این تفاوت‌ها اغلب مشهود و جذاب است. در فرهنگ‌های شرقی، مانند ایران یا ژاپن، ممکن است کودکان نقاشی‌هایشان را با المان‌های نمادین و روابط خانوادگی پررنگ‌تر نشان دهند؛ مثلاً تأکید بر طبیعت به عنوان بخشی از هویت جمعی، یا استفاده از رنگ‌های گرم برای بیان احساسات عاطفی عمیق. در مقابل، کودکان غربی (مانند اروپا یا آمریکا) گاهی بر فردیت و داستان‌های شخصی تمرکز دارند، با خطوط جسورانه‌تر و فضاهای بازتر که نشان‌دهنده آزادی فردی است.»
«ایده» بر «تکنیک» اولویت دارد
داور هفتمین جشنواره آرتونیست درباره اولویت «ایده و مفهوم» نسبت به «اجرا و تکنیک» در داوری آثار کودکان عنوان کرد: «توجه به ایده و مفهوم در نقاشی کودکان بسیار پررنگ‌تر از اجرا و تکنیک است. در آثار کودکان، تکنیک هنوز در حال شکل‌گیری است؛ آنچه مهم است، آن ایده ناب و مفهومی است که از عمق ذهن کودک برمی‌خیزد؛ مثلاً چگونگی بیان ترس‌ها، شادی‌ها یا سؤال‌های وجودی‌شان. تکنیک خوب است، اما بدون ایده خلاق، ارزشمند نیست.»
هنر؛ فراتر از ابرازگری و بازی
ذوالفقاری جایگاه خلق اثر هنری توسط کودک را پدیده‌ای چندوجهی توصیف کرده و می‌افزاید: «هنر برای کودک همه اینها و فراتر از آنهاست: هم وسیله‌ای برای خودابرازگری است تا احساسات سرکوب‌شده را بیرون بریزد و هم یک بازی شاد و بی‌قیدوشرط که تخیل را تقویت می‌کند. کودکان از طریق هنر، هویت خود را می‌سازند، روابط را کشف می‌کنند و حتی زخم‌های عاطفی را التیام می‌بخشند.»
چالش‌ها و مزایای یک جشنواره مردمی
این هنرمند نقاش در خاتمه، درباره مزایا و محدودیت‌های برگزاری فصلی و مردمی (غیردولتی) جشنواره آرتونیست گفت: «برگزاری فصلی و با رویکرد مردمی، انعطاف‌پذیری و دسترسی بیشتری ایجاد کرده و تمرکز بر اهداف فرهنگی را آسان‌تر پیش می‌برد. این مدل، جشنواره را پویا و پاسخگو به نیازهای واقعی نگه می‌دارد و حس تعلق ایجاد می‌کند. اما محدودیت‌هایی هم هست: بودجه محدودتر نسبت به رویدادهای دولتی، که می‌تواند بر کیفیت تولیدات یا دعوت از مهمانان بین‌المللی تأثیر بگذارد. با این حال، در کل، این رویکرد مردمی با روح آرتونیست همخوانی دارد و اهداف هنری را اصیل‌تر می‌کند، هرچند نیاز به شبکه‌سازی قوی‌تر برای غلبه بر محدودیت‌ها دارد.»
